Trong quá trình định hướng nghề nghiệp, một bạn trẻ ở Việt Nam thường chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố bên ngoài, bao gồm:
- Gia đình và người thân:
- Kỳ vọng của gia đình: Cha mẹ hoặc người thân thường có mong muốn con em theo đuổi những ngành nghề được coi là ổn định, danh giá (như bác sĩ, kỹ sư, luật sư) hoặc phù hợp với truyền thống gia đình.
- Hoàn cảnh kinh tế: Tình hình tài chính gia đình có thể hạn chế hoặc định hướng lựa chọn nghề nghiệp, ví dụ như ưu tiên ngành học ít tốn kém hoặc có cơ hội việc làm ngay.
- Quan điểm văn hóa: Ở Việt Nam, tư duy “nghe lời cha mẹ” hoặc áp lực từ việc so sánh với anh chị em, họ hàng có thể ảnh hưởng lớn đến quyết định.
- Xã hội và văn hóa:
- Xu hướng thị trường lao động: Các ngành nghề “hot” (như công nghệ thông tin, marketing, tài chính) thường được xã hội quảng bá, khiến nhiều bạn trẻ bị thu hút bởi xu hướng hơn là đam mê cá nhân.
- Áp lực xã hội: Quan niệm về “thành công” (như thu nhập cao, địa vị xã hội) có thể định hình lựa chọn nghề nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh so sánh với bạn bè cùng trang lứa.
- Định kiến giới tính: Một số ngành nghề vẫn bị gắn với giới tính (ví dụ: kỹ thuật cho nam, giáo viên cho nữ), ảnh hưởng đến quyết định của các bạn trẻ.
- Hệ thống giáo dục:
- Chương trình tư vấn hướng nghiệp: Hệ thống giáo dục ở Việt Nam thường thiếu các chương trình tư vấn nghề nghiệp bài bản, khiến học sinh phụ thuộc vào thông tin từ giáo viên, trường học hoặc truyền thông.
- Áp lực thi cử: Việc lựa chọn nghề thường bị chi phối bởi điểm số thi đại học hoặc các ngành học được ưu tiên trong hệ thống giáo dục.
- Thiếu thông tin về nghề: Nhiều bạn trẻ không có đủ thông tin về các ngành nghề mới hoặc ít phổ biến, dẫn đến lựa chọn dựa trên những gì quen thuộc.
- Thị trường việc làm và kinh tế:
- Nhu cầu tuyển dụng: Các bạn trẻ thường cân nhắc những ngành có cơ hội việc làm cao hoặc thu nhập tốt, dựa trên thông tin từ thị trường lao động.
- Toàn cầu hóa và công nghệ: Sự phát triển của công nghệ và các ngành nghề mới (như trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử) tạo ra áp lực học hỏi kỹ năng mới hoặc chọn ngành phù hợp với xu hướng toàn cầu.
- Kinh tế địa phương: Ở các khu vực nông thôn hoặc thành thị, cơ hội việc làm và điều kiện kinh tế địa phương có thể hạn chế hoặc định hướng lựa chọn nghề.
- Truyền thông và mạng xã hội:
- Ảnh hưởng từ người nổi tiếng hoặc KOLs: Các bạn trẻ có thể bị tác động bởi hình ảnh thành công của những người nổi tiếng trên mạng xã hội, dẫn đến việc chạy theo các ngành nghề “thời thượng”.
- Thông tin sai lệch: Các bài viết, video hoặc quảng cáo về nghề nghiệp đôi khi không phản ánh đúng thực tế, gây nhầm lẫn trong quyết định.
- Bạn bè và cộng đồng:
- Hiệu ứng đám đông: Lựa chọn nghề nghiệp của bạn bè hoặc nhóm bạn cùng trang lứa có thể ảnh hưởng đến quyết định của cá nhân, đặc biệt khi thiếu định hướng rõ ràng.
- Mạng lưới quan hệ: Các mối quan hệ trong cộng đồng (như cựu học sinh, người quen trong ngành) có thể cung cấp thông tin hoặc cơ hội, từ đó định hình lựa chọn nghề.
Để đưa ra quyết định phù hợp, các bạn trẻ cần cân bằng giữa những tác động này và việc tự khám phá sở thích, năng lực cá nhân.